[Το άρθρο ενημερώθηκε στις 08/09/2023]
Τι θα γινόταν αν, αντί να δαιμονοποιούμε τις τροφές που αγαπάμε να τρώμε αλλά που, σε υπερβολική ποσότητα, μπορούν να βλάψουν τη μέση μας, αρχίζαμε να τις απολαμβάνουμε με το μέτρο που τόσο επιθυμούμε;
Γιατί αυτή η μάχη;
Γιατί εκεί βρίσκεται το δίλημμα… στο μυαλό πολλών ανθρώπων που θέλουν να χάσουν βάρος, το μέτρο με μηδενικούς περιορισμούς και μηδενικές υπερβολές, αλλά η σωστή ισορροπία δεν είναι τόσο προφανής. Έχουμε ακούσει να λένε ότι για να χάσεις βάρος, πρέπει να περιορίσεις τον εαυτό σου και να κόψεις τις αμυλούχες τροφές, δηλαδή το ψωμί, τα ζυμαρικά και τις πατάτες. Στη συνέχεια, υπήρξε το κυνήγι των λιπαρών, με την έλευση των βουτύρων χαμηλών λιπαρών, των light τυριών και των γιαουρτιών 0%. Στο παρελθόν, πολλές διατροφικές συμβουλές βασίζονταν σε απαγορεύσεις και περιορισμούς, με την υπόσχεση ότι ελέγχοντας τις διατροφικές μας επιθυμίες θα ανταμειβόμασταν με τη σιλουέτα των ονείρων μας.
Ωστόσο, εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία, οι διαιτολόγοι (τουλάχιστον αυτοί στους οποίους ανήκω) έχουν κατανοήσει ξεκάθαρα ότι ο υπερβολικός έλεγχος των τροφίμων, οι ατελείωτοι περιορισμοί και οι απαγορεύσεις είναι καταδικασμένοι σε αποτυχία. Φυσικά, είναι προφανές ότι αυτού του είδους οι εξαιρετικά περιοριστικές δίαιτες είναι αποτελεσματικές βραχυπρόθεσμα: τα κιλά φεύγουν, η ζυγαριά κατεβαίνει και οι διαστάσεις του σώματός σας μειώνονται. Αλλά μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, τα αποτελέσματα εξαφανίζονται: με τη στέρηση και την άρνηση της απόλαυσης, οι επιθυμίες επιστρέφουν με τη μορφή λιγούρας, καταναγκασμών και της ανάγκης να “αφεθείτε”.
Οι απαγορεύσεις ως αξία της (αν)αποτελεσματικότητας
Πολλοί άνθρωποι το έχουν βιώσει αυτό, και κάποιοι έχουν εγγραφεί σε αυτού του είδους τη δίαιτα και κάνουν “γιο-γιο”. Θα περίμενε κανείς ότι, καθώς χάνουν και ξαναπαίρνουν (όλο και περισσότερο) βάρος, θα κατέληγαν και οι ίδιοι στο συμπέρασμα ότι αυτό που δεν λειτουργεί εδώ και χρόνια και τους οδηγεί αδυσώπητα στο να ξαναπαχύνουν είναι αναποτελεσματικό. Θα έπρεπε τότε να σκεφτούν να αλλάξουν τακτική και να συνειδητοποιήσουν ότι η απόλαυση έχει λόγους που η λογική αγνοεί και ότι στο τέλος πάντα θα νικάει τις απαγορεύσεις. Τότε θα ήταν σοφό να κινηθούν προς την κατεύθυνση της εκμάθησης του μέτρου… Ναι, αλλά… Στο ιατρείο βλέπουμε αιτήματα όπως “Πρέπει να είστε πολύ αυστηροί μαζί μου, απαγορεύστε μου το τυρί γιατί δεν μπορώ να φάω μόνο ένα κομμάτι, θα πετάξω ό,τι με δελεάζει γιατί είμαι ανίκανος να ελέγξω τον εαυτό μου, απαγορεύστε τη ζάχαρη από τη διατροφή μου γιατί είναι ο εχθρός μου…”.
Και πράγματι, όπως έλεγε ο Άγιος Αυγουστίνος, “η πλήρης αποχή είναι ευκολότερη από την τέλεια μετριοπάθεια”. Και δίνει… απατηλά αποτελέσματα. Αργότερα ακούς: “Δεν μπορώ να το κάνω πια, δεν καταλαβαίνω. Στην αρχή ήμουν μια χαρά χωρίς αυτό, αλλά τώρα είναι πάρα πολύ για μένα, δεν μπορώ να αντισταθώ” Και ναι… γιατί αυτό ξεχνάει την ανθρώπινη φύση μας: πίσω από κάθε απαγόρευση κρύβεται μια παράβαση. Όσο πιο αυστηρά είναι τα όρια που θέτουμε, τόσο περισσότερο θέλουμε να τα παραβιάσουμε…
Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε;
Κατά τη γνώμη μου, το θέμα είναι να οικοδομήσουμε μια ισορροπία βασισμένη σε μικρές ανισορροπίες, η οποία θα μας επιτρέψει να μη νιώθουμε πλέον την ανάγκη να παραβαίνουμε. Με αυτόν τον τρόπο, όλες αυτές οι μικρές ανισορροπίες θα επιτρέψουν να αποφύγουμε μια πολύ μεγαλύτερη ανισορροπία και να σεβαστούμε την βασική ανάγκη: την ευχαρίστηση!
Φυσικά, αυτό δεν δίνει τις υποσχέσεις που δίνουν συνήθως οι θαυματουργές δίαιτες, και δεν μπορώ να σας υποσχεθώ ότι θα χάσετε πέντε κιλά σε μια εβδομάδα. Ομολογουμένως, μπορεί να χρειαστείτε περισσότερη υπομονή μέχρι να δείτε τα πρώτα αποτελέσματα. Από την άλλη πλευρά, μπορώ να σας εγγυηθώ μια συμφιλίωση με την κοινή λογική με το φαγητό.
Σας προσκαλώ να “κάνετε δίαιτα” βάζοντας πραγματικό βούτυρο στο τοστ σας αλλά απλώνοντάς το καλά, να συνεχίσετε να τρώτε κρέμα σοκολάτας για επιδόρπιο αλλά τη μισή ποσότητα από πριν, να συνεχίσετε να τρώτε ζυμαρικά καρμπονάρα αλλά με λιγότερη κρέμα και περισσότερα λαχανικά, να συνεχίσετε να πηγαίνετε σε εστιατόρια αλλά φροντίστε να επιλέξετε ένα ισορροπημένο πιάτο πριν επιλέξετε ένα καλό επιδόρπιο, να πιείτε ένα απεριτίφ με φίλους αλλά να περιορίσετε τα πατατάκια. Μην στερήσετε τίποτα από τον εαυτό σας, αλλά να είστε σε εγρήγορση για τα πάντα. Δεν έχει νόημα να τρώτε υπερβολικά και να είστε υπερβολικοί, μόνο και μόνο για να στερηθείτε τον εαυτό σας και στη συνέχεια να ξαναγλιστρήσετε στην υπερβολή.
Αν τρώτε ένα ή δύο τετράγωνα σοκολάτας όταν έχετε όρεξη, αλλά όχι περισσότερο, δεν θα στείλετε αυτή την επιθυμία πίσω στο ντουλάπι ως απογοήτευση. Και ακόμα καλύτερα, αν επιτρέπετε στον εαυτό σας, σύμφωνα με τα δικά σας κριτήρια (τι, πόσο συχνά), μικρές παραβάσεις και απολαύσεις, τότε δεν θα βάζετε πλέον τον εαυτό σας σε μια άβολη ζώνη.
Ας σταματήσουμε να στιγματίζουμε το “τι είναι καλό” ως επιβλαβές για τη σιλουέτα σας.
Και ας γνωρίσουμε το φαγητό: το αδυνάτισμα πρέπει να γίνεται με ευχαρίστηση, όχι απαραίτητα με ατμό ή βράσιμο. Ακολουθούν μερικά ισορροπημένα πιάτα που θα ήταν κρίμα να τα στερηθείτε, αλλά που οι περισσότεροι άνθρωποι “σε δίαιτα ” αποφεύγουν: λαζάνια, κονφί αρνιού, τσίλι κον καρνέ, πίτα του βοσκού, gratin dauphinois, μοσχάρι με καρότα, pot au feu, αλμυρές ή γλυκές κρέπες… Όλα εξαρτώνται από τη συνταγή, το είδος του λίπους, τις αναλογίες, τις περιττές προσθήκες και τις ποσότητες.
Η απόλυτη αποχή υπόσχεται ό,τι δεν υπόσχεται το τέλειο μέτρο, και η ίδια η αποχή είναι μερικές φορές πιο εύκολο να επιτευχθεί, καθώς το μέτρο απαιτεί κάποια προσπάθεια και επίγνωση. Όλα ξεκινούν με τον απολογισμό της πρόσληψης τροφής σας, την επισήμανση του τι σας δημιουργεί προβλήματα και, στη συνέχεια, την προσαρμογή μιας στρατηγικής για την εξεύρεση μιας ήπιας λύσης. Όλες οι αλλαγές που κάνετε πρέπει να διατηρηθούν με την πάροδο του χρόνου και, ως εκ τούτου, πρέπει να ενσωματωθούν με ήπιο τρόπο, διότι κανένα σώμα δεν είναι σχεδιασμένο να υφίσταται ξαφνικές αλλαγές, ειδικά αν αυτές αποτελούν πηγή απογοήτευσης. Ας προχωρήσουμε λοιπόν μπροστά με ευχαρίστηση.