[Το άρθρο ενημερώθηκε στις 08/09/2023]
Όπως πολλά μέσα ενημέρωσης, όπως ο Τύπος των διασημοτήτων, έτσι και τα κοινωνικά δίκτυα αναδεικνύονται σε όχημα για τη λατρεία της εμφάνισης. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην αντίδραση της Γαλλίας στο νομοσχέδιο για την υγεία του 2015, το οποίο επιδιώκει να περιορίσει την πρόσβαση σε ιστότοπους που προωθούν την ανορεξία.
Έκθεση του τρόπου ζωής σας στα κοινωνικά δίκτυα
Όμως, σε αντίθεση με αυτή την εξαιρετικά καχύποπτη ρυθμιστική στάση για τον ρόλο των κοινωνικών δικτύων, όλο και περισσότεροι άνθρωποι επιδιώκουν ταυτόχρονα να μοιραστούν τον τρόπο ζωής τους στον ιστό. Δημοσιεύοντας τα ισορροπημένα γεύματά τους, εκθέτοντας υπερβολικά τις αθλητικές τους δραστηριότητες και επιδιώκοντας πάση θυσία να επιδεικνύουν το σώμα τους. Ενώ οι συντάκτες αυτών των διαφόρων δημοσιεύσεων μπορεί να αισθάνονται ότι υποστηρίζονται στην προσέγγισή τους και στον τρόπο ζωής τους, ιδίως από τα συστήματα “like” και “like” στις διάφορες ψηφιακές πλατφόρμες, δημιουργούν επίσης αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις για τους ανθρώπους που παρακολουθούν την πρόοδό τους.
Στην πραγματικότητα, με την υπερέκθεση ενός απόλυτα υγιεινού τρόπου ζωής, κάνοντάς τον να φαίνεται ότι είναι μια κοινή και διαδεδομένη πρακτική, ενώ στην πραγματικότητα είναι μερική ή και επεισοδιακή. Δίνει την εντύπωση ότι η πρόσβαση σε αυτόν είναι αναμφισβήτητα απρόσιτη, τουλάχιστον για τον απλό άνθρωπο που δεν έχει ακόμη αλλάξει τις διατροφικές και αθλητικές του συνήθειες. Η πρακτική του εξωραϊσμού, του διαμοιρασμού και της λατρείας του φαγητού έχει χαρακτηριστεί ακόμη και “Food Porn ” (1). Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι ακόμη και αν τρώτε ισορροπημένα και αθλείστε, ο καθένας -ακόμη και ένας διαιτολόγος- θα παραγγείλει πίτσα ή σούσι από καιρού εις καιρόν. Ακριβώς όπως τα ζυμαρικά και η γραβιέρα είναι απαραίτητα όταν το ψυγείο τελειώνει. Αλλά αυτά τα σκαμπανεβάσματα ενός υγιεινού τρόπου ζωής, που θέλουμε να επιδεικνύουμε, προσπερνιούνται σιωπηλά, με την αιτιολογία ότι θα μαυρίσουν την εικόνα, και κρίμα αν δεν υπάρχει δημοσίευση φαγητού για μια μέρα.
Η τελειότητα και οι ενοχές
Η πρωταρχική συνέπεια είναι ότι οι άνθρωποι που θέλουν να εμπνευστούν από έναν τέτοιο τρόπο ζωής υιοθετούν μια αντίληψη γι’ αυτόν ως αβίαστη “τελειότητα”. Αυτό μπορεί να κάνει ακόμη και ορισμένους εύθραυστους ανθρώπους με αρκετά αξιοπρεπή διατροφή να αισθάνονται ενοχές, πείθοντάς τους ότι στην πραγματικότητα ζουν έναν τρόπο ζωής με πρόχειρο φαγητό και απραξία. Μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ (2), που δημοσιεύθηκε στις 5 Μαΐου 2017, υποδηλώνει συσχέτιση μεταξύ του εθισμού στα κοινωνικά δίκτυα και των διατροφικών διαταραχών (ανορεξία, βουλιμία, ορθορεξία κ.λπ.). Αυτή η υπερέκθεση σε δραστηριότητες γυμναστικής και τέλεια ισορροπημένα γεύματα θα αύξανε τον κίνδυνο να επηρεαστεί κανείς από διατροφικές διαταραχές κατά περίπου 250%.
Ωστόσο, σε συνέντευξή της στη Madame Figaro (3), η κοινωνιολόγος Antonia Casilli δηλώνει ότι η εν λόγω μελέτη δεν δείχνει “συσχέτιση “, δηλαδή σχέση αιτίου-αποτελέσματος μεταξύ των κοινωνικών δικτύων και των διατροφικών διαταραχών. Αντίθετα, δείχνει μια σχέση “συσχέτισης “, η οποία μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι τα άτομα με διατροφικές διαταραχές είναι πιο πιθανό να εκτεθούν σε διαφορετικούς υγιεινούς τρόπους ζωής. Επιπλέον, η μελέτη δείχνει ότι τα άτομα που εκτίθενται σε αυτά τα προβλήματα είναι συχνά η νεότερη γενιά (18-35), της οποίας το κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι ενδιαφέρονται κοινωνικά περισσότερο από τους προκατόχους τους για την αισθητική και την αυτοεικόνα. Η κοινωνιολόγος τονίζει, επομένως, τον κίνδυνο να κατηγορούνται τα κοινωνικά δίκτυα για τις διατροφικές διαταραχές, οι οποίες είναι πολύ πιο σύνθετες. Οι διατροφικές διαταραχές μπορεί να οφείλονται σε μια απλή έλλειψη υποδομών υγείας, που οδηγεί τους ανθρώπους να αναζητούν βοήθεια στο διαδίκτυο, ή σε ένα κλίμα ανταγωνισμού εντός μιας εταιρείας κ.ο.κ. Οι διατροφικές διαταραχές οφείλονται πολύ συχνά σε πολύ προσωπικές εμπειρίες.
Τα κοινωνικά δίκτυα και η υγιεινή διατροφή δεν αποκλείουν η μία την άλλη
Επομένως, τα κοινωνικά δίκτυα δεν είναι ο εχθρός της υγιεινής διατροφής. Η επίγνωση των βλαβερών επιπτώσεων που μπορούν να έχουν στη συμπεριφορά είναι σίγουρα σημαντική, αλλά το ίδιο σημαντικό είναι και η μετριοπάθεια των αιτιών στις οποίες μπορούν να αποδοθούν. Πρέπει να εξετάσουμε τα αίτια και τις συνέπειες των διατροφικών διαταραχών με την απαραίτητη επιστημονική απόσταση.
Τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν επίσης μια πηγή θετικών επιδράσεων που υπογραμμίζονται λιγότερο. Εκτός από την έκθεση και την ευκολία πρόσβασης που προσφέρουν σε πρακτικές υγιεινού τρόπου ζωής, μπορούν να αποδειχθούν ευεργετικό εργαλείο για ορισμένες διατροφικές διαταραχές.
Σε συνέντευξή της στη Huffingtonpost (4), η νεαρή Καναδή Jordane Giguère αφηγείται πώς ξεπέρασε σταδιακά την ανορεξία της μέσω του λογαριασμού της στο Instagram. Δημοσιεύοντας τα συναισθήματά της και έχοντας την αμέριστη υποστήριξη μιας κοινότητας χιλίων ανθρώπων, η νεαρή γυναίκα μπόρεσε να σταθεί στο ύψος της και να νιώσει υποστήριξη. Η υποστήριξη και ο στενός κύκλος φίλων και συγγενών είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες για τη θεραπεία μιας διατροφικής διαταραχής. Στο ίδιο πνεύμα, η δημοσίευση από την Rachel Legrain-Trapani (πρώην Μις Γαλλία 2007) μιας φωτογραφίας της 10 χρόνια μετά την εκλογή της καθησύχασε πολλές γυναίκες σχετικά με το πώς αλλάζει το σώμα τους μεταξύ 18 και 28 ετών. Ήθελα να πω: Μην πανικοβάλλεστε κορίτσια, είμαι ακριβώς σαν εσάς, όταν βγήκα από το μαιευτήριο δεν ξαναφόρεσα το παντελόνι μου μεγέθους 36, είμαι μια φυσιολογική 28χρονη μαμά” (5).
Η Caroline Pesant, παιδίατρος που ειδικεύεται στις διατροφικές διαταραχές, συνοψίζει το δίκοπο μαχαίρι της κοινωνικής δικτύωσης. Μπορούν να αποτελέσουν μέσο ενθάρρυνσης ενός υγιεινού τρόπου ζωής και, στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, διέξοδο από την ασθένεια, όπως επίσης μπορούν να αποτελέσουν δικαιολογία για τη συμβίωση που νιώθουμε με την ασθένειά μας αναζητώντας υποστήριξη, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τον ασθενή σε πραγματικό εγκλωβισμό.
Τα δίκτυα είναι πρώτα και κύρια εργαλεία. Όπως κάθε εργαλείο, κάνουν ό,τι κάνετε εσείς με αυτά. Πρέπει να έχουμε επίγνωση των μειονεκτημάτων και των πλεονεκτημάτων τους, ώστε να τα χρησιμοποιούμε με σύνεση.
(1) Τι είναι το Food Porn; – RestoConnection – 9/11/2015
(2) Journal of the academy of nutrition and dietetics – 5/05/2017
(3) Τα κοινωνικά δίκτυα ενθαρρύνουν τις διατροφικές διαταραχές; – Madame Figaro – 19/05/2017
(4) Το Instagram ως μέσο καταπολέμησης των διατροφικών διαταραχών – HuffingtonPost – 22/08/2016
(5) Η Rachel Legrain-Trapani, Μις Γαλλία 2007, θύμα του body shaming – Youtube : Brut. – 23/06/2017