[Το άρθρο ενημερώθηκε στις 08/09/2023]
Σε μια εποχή που η κοινωνία αρχίζει σταδιακά να αντιλαμβάνεται την ανοησία της δίαιτας, πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας τα σωστά ερωτήματα: μπορούμε να τρώμε με τρόπο που “μετράει θερμίδες” και ισορροπημένη διατροφή;
Έχει νόημα η διατροφή μας αν είναι αποκομμένη από τις σωματικές μας ανάγκες, αλλά και από τις επιθυμίες μας και την απόλαυση του φαγητού;
Προφανώς όχι!
Αν επιμένουμε να καταπίνουμε χιλιοθερμίδες αντί για φαγητό, τελειώνοντας το γεύμα μας με φρούτα και γιαούρτι για να πάρουμε την ποσόστωσή μας, κινδυνεύουμε να δώσουμε μακροχρόνια μάχη με το βάρος μας και να διολισθήσουμε σε διατροφικές διαταραχές.
Φυσικά, δεν λέω ότι η ισορροπημένη διατροφή, οι συνδυασμοί τροφίμων και η επιλογή των τροφίμων είναι ασήμαντα, αλλά μάλλον ότι δεν πρέπει να παραμελούμε τον τρόπο που τρώμε και τη σχέση μας με το φαγητό. Κατά τη γνώμη μου, όταν πρόκειται να χάσουμε βάρος, το να μάθουμε να κατανοούμε και να προσαρμόζουμε τη “διατροφική μας συμπεριφορά” και να προσπαθούμε να βελτιώσουμε τον τρόπο που τρώμε είναι τουλάχιστον το 50% της δουλειάς!
Η διατροφική μας συμπεριφορά επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες
Η γενετική, το σύστημα ρύθμισης της πείνας/θυμίας μας (και το αν το ακούμε ή όχι), ο τρόπος που τρώμε (ιδιαίτερα η ταχύτητα με την οποία τρώμε), ψυχολογικοί παράγοντες, ιδιαίτερα η κακή διαχείριση του στρες και των συναισθημάτων, αλλά και η αυτοεικόνα μας, κοινωνικοπολιτιστικοί παράγοντες, το περιβάλλον μας κ.ά. Αν θέλουμε να κάνουμε θετικές αλλαγές στη διατροφική μας συμπεριφορά, πρέπει να δουλέψουμε πάνω στους παράγοντες που μπορούν να τροποποιηθούν.
Αν εξετάσουμε συγκεκριμένα τη διαχείριση του στρες και των συναισθημάτων, πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν δυσκολίες και δεν έχουν αναπτύξει μια “εργαλειοθήκη” για να μάθουν πώς να τις διαχειρίζονται.
Επομένως, το κύριο εργαλείο τους για τη διαχείριση των συναισθημάτων μπορεί να είναι το φαγητό. Αυτό παίρνει γενικά τη μορφή της κατανάλωσης τροφής για να ηρεμήσουν μια συναισθηματική υπερφόρτωση ή ένα συγκεκριμένο συναίσθημα. Συχνά αυτό το φαγητό καταναλώνεται σχεδόν αυτόματα, μερικές φορές καταναγκαστικά, χωρίς να είναι πραγματικά παρόν και χωρίς ευχαρίστηση. Από μόνο του, η περιστασιακή χρήση του φαγητού για την αντιμετώπιση του στρες, της μοναξιάς, του άγχους ή της κόπωσης δεν αποτελεί πρόβλημα… αρκεί να μην είναι το μοναδικό εργαλείο διαχείρισης. Ποιος δεν έχει δοκιμάσει ένα από τα διάσημα κρεμώδη παγωτά για να απασχολήσει ένα καταθλιπτικό βράδυ;
Όταν το δυσάρεστο συναίσθημα επιδεινώνεται ή διαρκεί περισσότερο και η εργαλειοθήκη μας για τη διαχείριση του στρες/συναισθημάτων είναι άδεια, ο πειρασμός να φτάσουμε στην πόρτα του ψυγείου μπορεί γρήγορα να γίνει αυτόματη αντίδραση.
Έτσι, αν ένα ή περισσότερα δυσάρεστα συναισθήματα (στρες, για παράδειγμα) δημιουργούν συστηματικά την κατανάλωση τροφής, αυτό θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε αύξηση βάρους και διαταραχή στο σώμα μας. Θα αντιληφθούμε αυτή την αντισταθμιστική στάση ως απαραίτητη για τη διαχείριση του στρες/συναισθήματος. Θα έχει επίσης την παρενέργεια να προσθέτει ενοχές στα συναισθήματα που αντιλαμβανόμαστε ως αρνητικά. Ο κίνδυνος είναι ότι θα συσσωρεύσουμε “συναισθηματικά” κιλά.
Μια δίαιτα (στην καλύτερη περίπτωση) ή, στη χειρότερη, μια αλλαγή διατροφής, δεν θα οδηγήσει σε μακροχρόνια απώλεια βάρους. Ακριβώς όπως ένας καπνιστής που θέλει να σταματήσει το κάπνισμα, είναι ζωτικής σημασίας να αναπτύξουμε νέους πόρους για τη διαφορετική διαχείριση του στρες και των συναισθημάτων. Αν η προτεραιότητα είναι να ελέγξετε τη διατροφή σας με στόχο την απώλεια βάρους, η αυτόματη αντίδραση στο φαγητό θα επιστρέψει με την παραμικρή ευκαιρία. Η δύναμη της θέλησης και τα κίνητρα θα επιτρέψουν να “κρατήσετε” αυτή τη συμπεριφορά μακριά για λίγο, αλλά αυτό θα είναι μόνο προσωρινό. Είναι σαφές ότι η πρώτη προσέγγιση δεν πρέπει να είναι η αναπροσαρμογή της διατροφής σας (όταν πρόκειται για φαγητό που καθοδηγείται από συναισθήματα, φυσικά!), αλλά μάλλον η υιοθέτηση μιας συμπεριφορικής προσέγγισης.
Αντί να προτείνετε μια ακόμη στρατηγική ελέγχου των τροφίμων, είναι πολύ πιο σκόπιμο να εργαστείτε σε 3 τομείς
- Αμφισβητήστε τη σχέση σας με το φαγητό και τον τρόπο που τρώτε και προσπαθήστε να τα βελτιώσετε! Υπάρχει πολύ χρήσιμο ανάγνωσμα για το θέμα αυτό, ιδίως τα βιβλία του γνωστού Dr. APFELDORFER (“Manger en paix”, “maigrir c’est dans la tête” και άλλα).
- Το να χρησιμοποιείτε κόλπα για να αναγκάζετε τον εαυτό σας να αφιερώνει χρόνο στο φαγητό και να προσέχετε περισσότερο το αίσθημα της πείνας και του κορεσμού (μέσω ασκήσεων στην κλίμακα πείνας και κορεσμού) είναι “σχέδια ζωής”, όπως θα μπορούσαμε να τα ονομάσουμε, τα οποία μπορούν να ξεκινήσουν με έναν διαιτολόγο και τα οποία είναι πολύ εμπλουτιστικά, διότι δεν μπορούμε να μάθουμε να ρυθμίζουμε καλύτερα τον εαυτό μας χωρίς να ξεκινήσουμε ακούγοντας καλύτερα τον εαυτό μας…
- Δουλειά (αν μπορούμε να το ονομάσουμε δουλειά) για να ανακαλύψουμε ξανά την ευχαρίστηση του φαγητού (μερικές φορές αυτό σημαίνει να φτιάξουμε μια λίστα με τρόφιμα που μας αρέσουν και να τα επαναφέρουμε στη διατροφή μας όταν δεν υπάρχουν πια), καθώς και να προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε ξανά το νόημα της διατροφής μας. Συχνά είναι απαραίτητο να κάνουμε το φαγητό που τρώμε περισσότερο ποιοτικό παρά ποσοτικό σε αυτό το σημείο. Μπορεί επίσης να είναι ενδιαφέρον να επισκεφτούμε περισσότερους τοπικούς παραγωγούς για να επανεξετάσουμε το φαγητό στο σύνολό του, από τον σπόρο μέχρι το πιάτο.
- Και πάνω απ’ όλα, προσπαθήστε να αναπτύξετε μια εργαλειοθήκη για τη διαχείριση του στρες ή/και των συναισθημάτων που μας βάζουν σε μπελάδες (με τον όρο εργαλείο διαχείρισης εννοούμε κάθε δραστηριότητα που μας βοηθάει να νιώθουμε μετά καλύτερα από πριν). Σε αυτό το σημείο έχει θέση ο συνδυασμός της συμπεριφορικής διαιτολογίας με προσεγγίσεις όπως η σοφρολογία, η ύπνωση, ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας, η καρδιακή συνοχή και άλλες.
Για μια πραγματικά αποτελεσματική, ολιστική φροντίδα, είναι απαραίτητο οι άνθρωποι που ταυτίζονται με αυτά τα προβλήματα να συνοδεύονται από έναν επαγγελματία με πολλές χορδές στο δοξάρι του ή από συμπληρωματικά επαγγέλματα. Είναι επίσης απαραίτητο να υπάρχει μια σφαιρική συμπεριφορική προσέγγιση, η οποία μπορεί στη συνέχεια να συμπληρωθεί με συμβουλές για μια ισορροπημένη διατροφή, εάν είναι απαραίτητο, αλλά η οποία θα πρέπει να θεωρείται συμπληρωματική και όχι προτεραιότητα (διαφορετικά θα ήταν αντιπαραγωγική).