[Το άρθρο ενημερώθηκε στις 08/09/2023]
Το αλκοόλ, που καταναλώνεται συχνά και εκτιμάται πολύ, δεν είναι χωρίς συνέπειες για τον οργανισμό. Από την περιστασιακή κατανάλωση έως την εξάρτηση, το αλκοόλ είναι παρόν στην πλειοψηφία των Γάλλων, το 87% των οποίων δηλώνει ότι πίνει τουλάχιστον μία φορά το χρόνο.
Το 23,6% των ατόμων ηλικίας μεταξύ 18 και 75 ετών υπερβαίνουν τις κατευθυντήριες γραμμές ημερήσιας κατανάλωσης (2 ποτήρια την ημέρα).
Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι το αλκοόλ είναι ένα πανταχού παρόν μέρος της καθημερινότητάς μας.
Τι γίνεται όμως με τις συνέπειες για το σώμα μας;
Ο εγκέφαλος
Ο εγκέφαλος είναι ένα από τα πρώτα θύματα της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ.
Το αλκοόλ δρα σαν ναρκωτικό στον εγκέφαλο. Αρχικά δημιουργεί μια κατάσταση ευφορίας, στη συνέχεια οδηγεί γρήγορα σε υπνηλία και μούδιασμα. Μακροπρόθεσμα, και με μια μέση ημερήσια κατανάλωση έξι ποτηριών την ημέρα, ορισμένα κύτταρα σταδιακά εξαφανίζονται, μια διαδικασία γνωστή ως “απώλεια εγκεφαλικού ιστού”. Η απώλεια αυτή οδηγεί σε συρρίκνωση του εγκεφάλου.
Πιο συγκεκριμένα, το αλκοόλ δρα σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου:
- Μετωπιαίος φλοιός: Η περιοχή αυτή είναι η έδρα των ανώτερων γνωστικών λειτουργιών, όπως η συλλογιστική, οι εκτελεστικές λειτουργίες, η γλώσσα και η μνήμη εργασίας.
Η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ βλάπτει αυτόν τον φλοιό, οδηγώντας σε μείωση της διανοητικής ικανότητας και αναστολή. - Ιππόκαμπος: Παίζει σημαντικό ρόλο στη μνήμη και τη χωρική πλοήγηση. Ο ιππόκαμπος επηρεάζεται άμεσα, είτε σε κατάσταση πλήρους μέθης (αμνησία) είτε μακροπρόθεσμα (προοδευτική απώλεια μνήμης και δυσκολία στη μνήμη).
- Η παρεγκεφαλίδα: Ελέγχει τις κινητικές δεξιότητες και παίζει ρόλο σε ορισμένες γνωστικές λειτουργίες. Είναι σύνηθες να παρατηρείται έλλειψη ισορροπίας και συντονισμού σε άτομα που έχουν καταναλώσει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ. Αυτή η ανισορροπία αποτελεί παράγοντα ατυχημάτων, ιδίως στους δημόσιους δρόμους.
- Το στέλεχος του εγκεφάλου: Παίζει ουσιαστικό ρόλο σε πρωταρχικές λειτουργίες όπως η αναπνοή και ο καρδιακός παλμός. Όταν καταναλώνεται υπερβολική ποσότητα αλκοόλ, μπορεί να υπάρξει απώλεια συνείδησης, οδηγώντας σε αναισθησία αυτής της περιοχής. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κώμα ή ακόμη και σε θάνατο.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να αναπτυχθεί το σύνδρομο Korsakoff, μια νευρολογική διαταραχή που προκαλείται από ανεπάρκεια βιταμίνης Β1 (συχνά συσχετίζεται με χρόνιο αλκοολισμό).
Έχει πλέον διαπιστωθεί στενή σχέση μεταξύ κατάθλιψης και χρόνιου αλκοολισμού και ο κίνδυνος εξάρτησης αυξάνεται εάν η ψυχική υγεία είναι διαταραγμένη και ευάλωτη.
Το αλκοόλ δρα στην απελευθέρωση της ντοπαμίνης (του νευροδιαμεσολαβητή της ευχαρίστησης) και μπορεί επομένως να προκαλέσει κατάσταση εξάρτησης.
Η εξάρτηση από το αλκοόλ αντιπροσωπεύει σήμερα το 10% των ενήλικων πότων στη Γαλλία. (Δεδομένα Inserm)
Είναι επίσης αναμφισβήτητο ότι ακόμη και η “ελαφριά” κατανάλωση αλκοόλ έχει άμεσο αντίκτυπο σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου. Είναι αυτονόητο ότι η χρόνια υπερκατανάλωση έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο και μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμες βλάβες.
Συνέπειες για το συκώτι
Όταν το αλκοόλ προσλαμβάνεται, η αιθανόλη απορροφάται απευθείας μέσω του πεπτικού συστήματος. Το μεγαλύτερο μέρος της μεταφέρεται στο ήπαρ για να οξειδωθεί. Η αιθανόλη μετατρέπεται σε ακεταλδεΰδη, έναν εξαιρετικά τοξικό μεταβολίτη.
Από ηπατική άποψη, η πρώτη συνέπεια είναι η στεάτωση, δηλαδή η συσσώρευση λίπους στα ηπατικά κύτταρα.
Εάν η κατανάλωση συνεχιστεί, αρχίζει η φλεγμονή, η οποία μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε νέκρωση (θάνατο) των ηπατικών κυττάρων. Αυτό οδηγεί σε ίνωση, με άλλα λόγια, στο σχηματισμό ουλώδους ιστού.
Η κύρια συνέπεια της ίνωσης είναι η κίρρωση, κατά την οποία ο ηπατικός ιστός αλλάζει και γίνεται σκληρός.
Η κίρρωση είναι μια παθολογία που συναντάται συχνά στους αλκοολικούς και μπορεί να είναι η αιτία του ίκτερου ή, πιο σοβαρά, του καρκίνου του ήπατος.
Η τοξικότητα του αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε οξεία αλκοολική ηπατίτιδα, με αποτέλεσμα τον αιφνίδιο και μη αναστρέψιμο κυτταρικό θάνατο. Ο κίνδυνος θνησιμότητας είναι αυξημένος, οπότε η πλήρης αποχή από το αλκοόλ είναι επιβεβλημένη.
Καρδιαγγειακή νόσος
Η επίδραση του αλκοόλ στις καρδιαγγειακές παθήσεις είναι αμφιλεγόμενη. Είναι αλήθεια ότι ορισμένοι υποστηρίζουν εδώ και καιρό τις ευεργετικές επιδράσεις της μέτριας κατανάλωσης αλκοόλ, ενώ άλλοι το διακρίνουν, επισημαίνοντας τις επιβλαβείς επιδράσεις του στην καρδιαγγειακή υγεία.
Μια μετα-ανάλυση του Ronksley στο British Medical Journal μελετά τις επιπτώσεις της χρόνιας κατανάλωσης αλκοόλ στις καρδιαγγειακές παθήσεις. Για τον σκοπό αυτό, συνέκρινε μια ομάδα ατόμων που δεν κατανάλωναν καθόλου αλκοόλ με μια ομάδα ατόμων που κατανάλωναν το πολύ 4,5 ποτήρια την ημέρα. Τα αποτελέσματα δείχνουν μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου σε άτομα που πίνουν κατά μέσο όρο 1,1 ποτήρια αλκοόλ την ημέρα.
Οι “χρόνιοι ελαφροί πότες” έχουν 14 έως 25% λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρδιαγγειακή νόσο σε σχέση με τους αποστάτες.
Το αλκοόλ θα μπορούσε επομένως να διαδραματίσει προστατευτικό ρόλο. Αυτή η προστατευτική επίδραση μπορεί να εξηγηθεί από την αύξηση των επιπέδων της HDL όταν καταναλώνεται αλκοόλ. Η HDL χοληστερόλη είναι αυτό που είναι ευρύτερα γνωστό ως “καλή χοληστερόλη”. Βοηθά στην πρόληψη της συσσώρευσης λιπών κατά μήκος των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων, εμποδίζοντας έτσι την απόφραξή τους. Επιπλέον, η HDL βοηθά στην εξάλειψη της περίσσειας χοληστερόλης στα όργανα.
Ωστόσο, άλλες μελέτες εμπλέκουν το αλκοόλ ως παράγοντα στην εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων.
Σε υπερβολική ποσότητα και μακροπρόθεσμα, το αλκοόλ μπορεί να έχει αντίκτυπο στην αρτηριακή ακαμψία, οδηγώντας σε μείωση της ικανότητας διαστολής ή συστολής που συνήθως κυμαίνεται ανάλογα με την αρτηριακή πίεση. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο ισχαιμικών ή αιμορραγικών εγκεφαλικών επεισοδίων.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, παρατηρείται μερικές φορές αύξηση του όγκου της καρδιάς σε βαριούς χρήστες. Αυτή η διεύρυνση αποδυναμώνει την κυκλοφορία του αίματος εντός της καρδιάς και είναι γνωστή ως διατατική μυοκαρδιοπάθεια.
Για την όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη προστασία της υγείας των αγγείων, η κατανάλωση αλκοόλ πρέπει να είναι περιορισμένη και περιστασιακή.
Καρκίνος
Το αλκοόλ θεωρείται καρκινογόνο, με μελέτες να δείχνουν ότι ευθύνεται για το 11% των περιπτώσεων καρκίνου στους άνδρες και το 4,5% στις γυναίκες.
Η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ έχει ιδιαίτερο αντίκτυπο στην ανάπτυξη ορισμένων μορφών καρκίνου: του αεριοπεπτικού συστήματος, του οισοφάγου, του στομάχου, του ήπατος, του παχέος εντέρου και του μαστού.
Η ακεταλδεΰδη, μια χημική ένωση που παράγεται από τη μετατροπή της αλκοόλης κατά τη διαδικασία της πέψης, είναι τοξική όταν η συγκέντρωσή της γίνεται πολύ υψηλή. Είναι εν μέρει υπεύθυνη για την ανάπτυξη καρκίνων, ιδίως του ήπατος και του μαστού.
Όταν η κατανάλωση αλκοόλ συσχετίζεται με την κατανάλωση καπνού, οι επιπτώσεις στην υγεία είναι καταστροφικές. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του ανώτερου αεροπεπτικού συστήματος αυξάνεται, επειδή οι επιδράσεις του καπνού και του αλκοόλ είναι συνεργιστικές.
Είναι σαφές ότι υπάρχει έλλειψη ενημέρωσης για τους κινδύνους της υπερκατανάλωσης αλκοόλ. Η δημόσια υγεία καθιστά πλέον τιμητικό σημείο την ενημέρωση του κοινού μέσω μηνυμάτων και εκστρατειών πρόληψης. Αλλά είναι αυτό πραγματικά αρκετό;
Το 2013, η βιομηχανία αλκοόλ πραγματοποίησε πωλήσεις ύψους σχεδόν 22 εκατομμυρίων ευρώ. Περισσότερο από μια απλή οικονομική αγορά, το αλκοόλ αντιπροσωπεύει μια γνήσια γαλλική παράδοση, χάρη ιδίως στην οινοβιομηχανία.
Μεταξύ οικονομίας και παράδοσης, το αλκοόλ είναι ένα πανταχού παρόν σύμβολο των κοινωνικών γεγονότων και των ορόσημων της ζωής μας. Το αλκοόλ είναι ένας κοινωνικός, πολιτιστικός και επιβλαβής παράγοντας.
Η πρόληψη και η διαπαιδαγώγηση της κατανάλωσης αλκοόλ πρέπει να είναι συστηματική από την πρώτη ηλικία.
Το θέμα λοιπόν δεν είναι να απαγορεύσουμε το αλκοόλ από τις διατροφικές μας συνήθειες, αλλά να αλλάξουμε τον τρόπο που το καταναλώνουμε.