[Το άρθρο ενημερώθηκε στις 08/09/2023]
Συχνά κρυμμένη, από σεμνότητα ή φόβο, η καταναγκαστική διατροφή βλάπτει τη σχέση μας με το φαγητό και μπορεί να είναι ενδεικτική μιας συναισθηματικής διαταραχής ή κακουχίας. Επειδή είναι παρεξηγημένες, οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτές δεν τολμούν πάντα να τις εμπιστευτούν στους γύρω τους ή να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό. Ωστόσο, όσο νωρίτερα αντιμετωπιστούν, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η θεραπεία.
Διατροφικοί καταναγκασμοί; Για τι ακριβώς μιλάμε;
Όταν σκεφτόμαστε τους διατροφικούς καταναγκασμούς, συχνά σκεφτόμαστε μια διατροφική διαταραχή που είναι αρκετά γνωστή στην κοινωνία μας: τη βουλιμία.
Όμως είναι σημαντικό να κάνουμε διάκριση μεταξύ των 2:
Ηβουλιμική κρίση είναι όταν ένα άτομο τρώει μεγάλες ποσότητες φαγητού, όχι απαραίτητα της δικής του επιλογής, με αίσθημα απώλειας ελέγχου και χωρίς ευχαρίστηση από το φαγητό, που ακολουθείται τακτικά από αντισταθμιστική συμπεριφορά: περιορισμός θερμίδων, εμετός, λήψη καθαρτικών, νηστεία, εντατικές αθλητικές συνεδρίες κ.ά. Τα άτομα που πάσχουν από βουλιμία έχουν συχνά βάρος που θεωρείται “φυσιολογικό” (ΔΜΣ μεταξύ 18,5 και 25).
Όταν δεν υπάρχουν αντισταθμιστικές συμπεριφορές, η κατάσταση αναφέρεται ως βουλιμική υπερφαγία.
Ηκαταναγκαστική κατανάλωση αντιστοιχεί στην κατανάλωση επιλεγμένων τροφών, με την έννοια της διατροφικής απόλαυσης, με ή χωρίς την ανάπτυξη αντισταθμιστικών συμπεριφορών. Τα άτομα με καταναγκαστική κατανάλωση τείνουν να είναι υπέρβαρα.
Η κύρια διαφορά, εκτός από την ποσότητα της τροφής που καταναλώνεται, θα είναι η έννοια της διατροφικής ευχαρίστησης.
Η βουλιμία είναι μια γνήσια διατροφική διαταραχή, ενώ η καταναγκαστική κατανάλωση τροφής μοιάζει περισσότερο με αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε “διαταραγμένη διατροφή”. Ακόμη και αν τα συμπτώματα της διαταραγμένης διατροφής είναι λιγότερο σοβαρά από εκείνα μιας διατροφικής διαταραχής, εξακολουθούν να απαιτούν ολοκληρωμένη θεραπεία (διαιτητική, ψυχολογική, συναισθηματική κ.λπ.).
Τι προκαλεί την καταναγκαστική κατανάλωση τροφής;
Υπάρχουν διάφορες πιθανές αιτίες, είτε ξεχωριστά είτε σε συνδυασμό:
- Έλλειψη θερμίδων: όταν η δίαιτα είναι πολύ περιοριστική, με γεύματα που είναι πολύ ελαφριά και δεν παρέχουν στον οργανισμό τη σωστή ποσότητα θερμίδων. Αυτή η έλλειψη θερμίδων οδηγεί σε παρορμητικό φαγητό, σχεδόν ανεξέλεγκτες παρορμήσεις σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας ή το αίσθημα ότι δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει.
- Γνωστικός περιορισμός : Προσπάθεια να ελέγξετε τι τρώτε και πώς τρώτε προκειμένου να χάσετε βάρος ή να το διατηρήσετε.
- Κακή διατροφική συμπεριφορά: γεύματα που απέχουν πολύ μεταξύ τους χρονικά, γεγονός που δεκαπλασιάζει την πείνα και επιτείνει τον κίνδυνο παρορμητικότητας τις ώρες των γευμάτων.
Συχνά η δυσαρέσκεια για το σώμα είναι αυτή που οδηγεί στην εισαγωγή σκόπιμα δραστικών διαιτών για γρήγορη απώλεια βάρους, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε καταναγκαστικό φαγητό.
- Ησεροτονίνη, που φέρει το παρατσούκλι “ορμόνη της ευεξίας “, μπορεί να εκκρίνεται λιγότερο από τον οργανισμό όταν υπάρχει καθημερινό άγχος, καθιστώντας δυσκολότερο να κάνει κανείς ένα βήμα πίσω και να αφιερώσει χρόνο στον εαυτό του, σε συνδυασμό με διαταραχές του ύπνου και κόπωση. Όλα αυτά μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε επιθυμία για ζάχαρη, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε καταναγκαστική κατανάλωση τροφής αργά το απόγευμα, ειδικά αν το μεσημεριανό γεύμα δεν είναι πλήρες ή επαρκές.
- Διαχείριση συναισθημάτων: Η πράξη της κατανάλωσης φαγητού δημιουργεί άμεση ευχαρίστηση και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ορισμένους ανθρώπους για να “αναισθητοποιήσουν” ορισμένα συναισθήματα που δεν θέλουν να νιώσουν: άγχος, αίσθημα κενού, ορισμένα συναισθήματα ή μερικές φορές επώδυνες σκέψεις. Η καταναγκαστική κατανάλωση φαγητού παρέχει άμεση ανακούφιση.
Αναγκαστική κατανάλωση τροφής: ποιες είναι οι λύσεις;
Το πρώτο βήμα είναι να εντοπιστεί η αιτία , ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί η σωστή στρατηγική θεραπείας.
- Εάν δεν είστε ικανοποιημένοι με το σώμα σας και θέλετε να χάσετε βάρος, η συνάντηση με έναν διαιτολόγο-διατροφολόγο θα σας βοηθήσει να καταρτίσετε μια κατάλληλη δίαιτα. Ο στόχος θα είναι να επανέλθετε σε μια επαρκή διατροφή με τακτικά γεύματα κάθε 4 έως 5 ώρες. Θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να μην παραλείπετε γεύματα και να εξισορροπείτε τη διατροφή σας με την πρόσληψη αμύλου σε κάθε γεύμα. Ταυτόχρονα, μπορείτε επίσης να δουλέψετε πάνω στο αίσθημα πείνας και κορεσμού σας, εξασκώντας, για παράδειγμα, την ενσυνείδητη κατανάλωση φαγητού. Αυτή η προσέγγιση θα σας βοηθήσει να μειώσετε τους καταναγκασμούς και να χάσετε βάρος πιο ήρεμα. Μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με έναν επαγγελματία που έχει εκπαιδευτεί στην ψυχο-συμπεριφορική προσέγγιση ή με έναν διαιτολόγο που ειδικεύεται στις διατροφικές διαταραχές.
- Σε περίπτωση έλλειψης σεροτονίνης, ο διαιτολόγος-διατροφολόγος μπορεί επίσης να σας βοηθήσει συστήνοντας τροφές πλούσιες σε τρυπτοφάνη για να διεγείρει την έκκριση σεροτονίνης, καθοδηγώντας σας σχετικά με τις διατροφικές συνήθειες, το στρες και τον ύπνο και διδάσκοντάς σας πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας και να σέβεστε τις ανάγκες σας. Όλες αυτές οι συμβουλές και οι δεξιότητες θα είναι ιδιαίτερα ευεργετικές για τον περιορισμό των καταναγκασμών και για να νιώσετε καλύτερα. Οι διαιτολόγοι που είναι εκπαιδευμένοι στη μικροδιατροφή θα είναι επίσης σε θέση να σας συμβουλεύσουν για τα κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής, εάν είναι απαραίτητο.
- Αν έχετε την εντύπωση ότι οι καταναγκαστικές διατροφικές σας συνήθειες συνδέονται στενά με τη συναισθηματική και ψυχολογική σας κατάσταση: εμφανίζονται όταν είστε πεσμένοι, αναστατωμένοι, μόνοι κ.λπ. Η τήρηση ενός ημερολογίου διατροφής στο οποίο θα καταγράφετε τα συναισθήματά σας θα σας επιτρέψει να εντοπίσετε τους παράγοντες που πυροδοτούν τους καταναγκασμούς σας ή, αντίθετα, εκείνους που σας κάνουν να αισθάνεστε καλά. Ο ψυχολόγος που ασκεί CBT (γνωσιακή και συμπεριφορική θεραπεία) και ο διαιτολόγος συμπεριφοράς θα μπορέσουν να σας υποστηρίξουν.
Εκτός από τη διαιτολογία ή/και την ψυχολογία, μπορεί να σας ενδιαφέρουν και άλλες συμπληρωματικές προσεγγίσεις:
- Σοφρολογία για να βοηθήσετε στη διαχείριση των συναισθημάτων και του στρες.
- Υπνοθεραπεία για να σας βοηθήσει να ακούσετε καλύτερα τις διατροφικές σας αισθήσεις και να τις σεβαστείτε.
- Διαλογισμός για τη μείωση του στρες.
- Mindful eating για να διευκολύνετε τους καταναγκασμούς.
Οι διατροφικοί καταναγκασμοί συχνά βλάπτουν τη σχέση μας με το φαγητό. Το φαγητό πρέπει να είναι πάντα μια στιγμή απόλαυσης και μοιράσματος. Όταν αυτό δεν ισχύει πλέον, η απλή πράξη του φαγητού μπορεί να γίνει πραγματικός αγώνας.
Μην αφήνετε τους καταναγκασμούς φαγητού να υπαγορεύουν την καθημερινότητά σας, μιλήστε με κάποιον κοντινό σας άνθρωπο ή με έναν επαγγελματία υγείας. Το πιο σημαντικό είναι να μιλήσετε γι’ αυτό, έτσι ώστε να αρχίσετε να αναλαμβάνετε την ευθύνη και να βελτιώσετε σταδιακά την ευημερία σας.
Φροντίστε καλά τον εαυτό σας.